افزایش توسعه گلخانه ها با توجه به خشکسالی ها و بحران کم آبی در کشور، اجتناب ناپذیر است. یکی ازمهمترین عوامل در افزایش تولید در محصولات گلخانه ای، برنامه ریزی و مدیریت مناسب آبیاری است که در آن تعیین نیاز آبی نقش اساسی دارد. چنانچه نیاز آبی گیاه در برنامه ریزی آبیاری کمتر از مقدار نیاز آبی واقعی گیاه لحاظ گردد باعث بروز عالئم ناشی از تنش خشکی در گیاه مانند توقف رشد، کوچكتر شدن برگ، کوتاه شدن فاصله میان گره ها، بدشکل شدن و ریزش برگها، سوختگی حاشیه برگها و نیز کاهش عملکرد می شود.

همچنین بیش از حد لحاظ نمودن نیازآبی نیز افزون بر این که باعث افزایش رطوبت بستر، رطوبت زیر پوشش و کاهش عبور نور به داخل گلخانه شده، مشکلاتی مانند افزایش ارتفاع، آبدار شدن ساقه و نرم و شکننده شدن آن، کاهش اکسیژن خاک و صدمه به ریشه و عدم جذب آب و مواد غذایی و سرانجام پژمردگی، توقف رشد گیاه و نیز گسترش بیماری ها و آفات را بهمراه دارد. سیستم آبیاری قطره ای یکی از اجزای مهم کشت گلخانه ای می باشد.

رز شاخه بریده مهمترین گل شاخه بریده جهان است و از نظر تجاری رتبه اول را دارد و سالانه حدود 40 بیلیون شاخه رز در جهان استفاده می شود. گل های شاخه بریده سهم عمده ای در تولید گل و گیاهان زینتی ایران نیز دارند بطوریکه در سال 1396 مساحت گلخانه های گل های شاخه بریده در کشور برابر 1999.5 هکتار از 2469.7 هکتار مربوط به گل و گیاهان زینتی بود و در استان مرکزی مساحت گلخانه های استان برابر 440.2 هکتار بود که 268 هکتار آن به گل های شاخه بریده اختصاص داشت. گل رز یکی از مهمترین گل های شاخه بریده در ایران است.

رُزهای شاخه بریدنی، برخلاف بیشتر گیاهان زینتی، به دلیل برداشت پیوسته در طول فصل، نوسانات زیادی در سطح تعرقی خود نشان می دهند. افزون بر برداشت شاخه گل، تولید پیوسته برگهای جوان، باعث حساسیت زیاد رُزهای بریدنی به تنش آبی می شود. از این رو با توجه به موارد یاد شده، تعیین نیاز آبی این گیاهان به منظور داشتن یك مدیریت خوب و مؤثر در آبیاری در شرایط کنترل شده گلخانه، امری اجتناب ناپذیر است. در رابطه با مدیریت آبیاری و نیازآبی گیاهان گلخانه ای چالش بر این است تا آب آبیاری با بیشترین بهره وری ممکن در اختیار گیاهان گلخانه ای قرار گیرد.

تعیین آب مصرفی نیازمند محاسبه تبخیر-تعرق محصول می باشد. روش بیلان آبی یك روش آسان و ساده در مقایسه با روش های متعدد دیگر موجود در منابع علمی است. تبخیر-تعرق با استفاده ار روش بیلان آبی با در نظر گرفتن تغییرات در ذخیره رطوبت، بین دوره های مورد محاسبه، آبیاری و میزان آب زهکشی در گلخانه تعیین می شود. ضریب گیاهی یك پارامتر مهم برای تخمین تبخیر- تعرق گیاه است. این ضریب نسبت تبخیر-تعرق محصول به تبخیر-تعرق مرجع بوده و در برنامه ریزی آبیاری در مقیاس منطقه ای با تخمین تبخیر-تعرق محصول به کار می رود.

مقدار ضریب گیاهی بیانگر میزان مصرف ویژه هر محصول بوده و برای تخمین دقیق و صحیح نیاز آبیاری یك و یا چند محصول در شرایط اقلیمی مختلف ضروری است. در طی پژوهشی سه روش استانگیلینی، پنمن مانیث و تاکاکورا را برای شبیه سازی و محاسبه تبخیر- تعرق در گلخانه های دارای تهویه طبیعی و مجهز به سامانه مه پاش، مقایسه نمودند. نتایج نشان داد روش استانگیلینی کمترین انحراف معیار را از داده های اندازه گیری شده دارد. در ژاپن، نیاز آبیاری خیار گلخانه ای را که با استفاده از روشهای مختلف آبیاری میشوند به دست آوردند.

نتایج حاصله از این تحقیق، بیانگر این نکته بود که در روش آبیاری قطره ای نسبت به دیگر روشهای آبیاری، در گلخانه آب کمتری برای رشد گیاهان مصرف شده است. ضریب گیاهی(kc) گل همیشه بهار در شرایط گلخانه و با روش آبیاری قطره ای در کشور هند نیز انجام شد. نتایج نشان داد که Kc گل همیشه بهار در مرحله ابتدایی برابر 0.37 ،مرحله میانی 0.8 و مرحله انتهایی رشد 0.47 بدست آمد. در شهرستان ورامین نیاز آبی گل مریم در گلخانه را برای فصل رشد، 144 روزه، 350 میلیمتر به دست آوردند.

متوسط تبخیر- تعرق واقعی این گل 2.5 میلی متر در روز گزارش شده است. نیازآبی و ضرایب گیاهی گیاه بومادران در منطقه کرج را با استفاده از لایسیمتر بدست آوردند، نتایج آنها نشان داد که نیازآبی گیاه دارویی بومادران حدود 149.72 میلیمتر میباشد. نیازآبی گل همیشه بهار توسط لایسیمتر، 320.6 میلی متر برآورد شد. همچنین ضرایب گیاهی این گیاه در مراحل اولیه، توسعه، میانی و پایانی به ترتیب 0.71، 1.28 ،1.5 و 0.66 بدست آمد. در پژوهشی نیاز آبی گل محمدی را با استفاده از لایسیمتر در کرج بررسی کردند.

نتایج نشان داد که میزان تبخیر- تعرق گل محمدی تا پایان رشد برابر 1147 میلیمتر بود. نیازآبی و ضرایب گیاهی گل سوسن را در شرایط گلخانه در منطقه رشت بدست آوردند. نتایج تحقیق دو ساله نشان داد که مقدار کل تبخیر- تعرق گل سوسن در طول دوره رشد 60 روزه در بستر کشت خاکی برابر 59 میلیمتر بود و در بستر هیدروپونیك به میزان 99.8 میلیمتر بود همچنین میانگین ضرایب گیاهی گل سوسن بین 0.3 تا 0.71 در بستر خاکی و 0.32 تا 0.66 در بسترهیدروپونیك بدست آمد. مطالعات علمی-پژوهشی محدودی برای کشت گل رز در شرایط گلخانه در خصوص نیاز آبی و مدیریت آبیاری گل رز انجام شده است.

در تحقیقی اثر تنش آبی را بر کیفیت رز شاخه بریده بررسی نمودند. نتایج نشان داد که کاهش رشد رویشی رز در اثر تنش آبی، منجر به کاهش سطح برگ و محصول شد. همچنین تنش آبی اثرات نامطلوبی بر تعداد شاخه های ممتاز و قطر گل داشت و پیشنهاد شد تا برای حصول کیفیت مطلوب رزهای شاخه بریده، آب کافی در دسترس این گیاه قرار گیرد. آب مصرفی گل رز را در فصل تابستان و زمستان به ترتیب 2.5- و 3.6 و 1تا2.5 در روز گزلرش نمودند. نیازآبی گل رز را در داخل و خارج گلخانه در منطقه Naivasha کشور کنیا مقایسه نمود.

در این تحقیق تبخیر- تعرق واقعی در بستر کشت هیدروپونیك در گلخانه با استفاده از بیلان آبی بدست آمد. در شرایط خارج گلخانه، تبخیر – تعرق پتانسیل با استفاده از معادله پنمن مانتیس فائو برآورد و به کمك تصاویر ماهواره ای، تبخیر- تعرق واقعی محاسبه شد. نتایج نشان داد که تبخیر- تعرق واقعی گیاه رز در شرایط گلخانه 65% مقدار آن در محیط آزاد است. در پژوهشی در کشور هند، تبخیر-تعرق گل رز و ضریب گیاهی به روش بیلان آب در خاک از کاشت تا گلدهی در شرایط گلخانه بدست آمد.

بیشترین مقدار روزانه تبخیر تعرق برابر 4.99 و آب مورد نیاز برابر 999.5 میلیمتر بدست آمد و مقدار ضریب گیاهی در بازه 0.48 تا 0.96 در طول دوره رشد بدست آمد. رز شاخه بریده را هم میتوان بصورت خاکی و هم هیدروپونیك کشت کرد، اما باتوجه به گرانی پایه گل رز بهتر است به صورت هیدروپونیك کشت گردد تا بتوان بستر آن را راحتتر کنترل کرد و مواد غذایی را به آن رساند. میزان نیاز آبی گل رز بستگی به خاک و فصل کشت دارد و خاک های سبك نیاز به تعداد دفعات آبیاری بیشتری نسبت به خاکهای سنگین دارند.

همچنین بستر رشد باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد تا آب اضافی را از خود عبور دهد، چرا که ایستابی آب باعث آسیب دیدن ریشه گل می شود. در تعیین حق آبه گلخانه ها افزون برآب مصرفی گیاهان کشت شده، به آب مورد نیاز تجهیزات ضروری گلخانه مانند سامانه های سرمایش تبخیری نیز که به آب احتیاج دارند، توجه نموده و در محاسبه آب مصرفی در تولید محصول و حق آبه به حساب آید هرچند کارآیی سرمایش سیستم تبخیری فن و پد نیز تحت تاثیر عوامل متعددی است که بدون مدیریت آنها، سیستم سرمایشی گلخانه ها، کارآیی مناسبی نخواهد داشت. این موضوع با توجه به کمبود منابع آب از اهمیت ویژهای برخوردار است.