پرلیت چیست؟
مقدمه
با هگزا گروبگ همراه باشید تا پاسخ خود را دریافت کنید. این سنگ در ابتدا که از معدن استخراج میشود سفید نیست بلکه خاکستری رنگ است. سپس تا حدود 900 درجه گرم میشود و مانند ذرت میترکد. بعد از آن تا 13 برابر اندازه قبلی خودش حجیم تر میشود. اگه perlite را داخل یک کیسه حدود سی لیتری بریزیم وزنش تقریبا 2 کیلوگرم میشود. پرلیت در مقایسه با ورمیکولیت تمایلش به تخلیه و عبور آب بیشتر است. پرلیت برای هوادهی و سست نگه داشتن خاک و ریشه زایی قلمه ها و بذرها کاربرد دارد. همچنین در داروسازی بعنوان ساینده لاک و انواع شوینده ها استفاده میشود. اما واقعا ویژگی این توپ های عجیب و غریب چیست؟ در ادامه همه اینها را به شما خواهیم گفت
فهرست مطالب
تعریف
پرلیت به انگلیسی perlite به دانه های سفید رنگی میگویند که در گلدان ها استفاده میشود. این دانه ها در واقع از جنس سنگ های آتشفشانی هستند. بسیار سبک و پوک بوده و همچنین قدرت زهکشی و عبور آب بالایی دارند. همچنین کاربرد زیادی در صنعت کشاورزی و گلخانه ها دارند. بطور دقیق تر یک ماده معدنی طبیعی میباشد و مثل بقیه سنگها در ابتدا سنگین است و از یک سری عناصر تشکیل شده! بین 70 تا 75 درصد آن را دی اکسید سیلیکون تشکیل میدهد! بین 3 تا 5 درصد آن را آب و بقیه عناصر ان شامل اکسید آلومینیوم، اکسید سدیم، اکسید پتاسیم، اکسید آهن، اکسید منیزیم و اکسید کلسیم میباشد. اطلاعات بیشتر در مورد پرلیت را میتوانید در ویکیپدیا مطالعه کنید.
اما اگر داخل اینترنت سنگ آنرا دیده باشید متوجه میشوید که خاکستری رنگ است. پس چه اتفاقی برای این سنگ ها می افتد که ناگهان سفید میشوند و ذهن باغبانها را درگیر میکنند؟ این دانه های سفید از کجا می ایند ؟ بیاید باهم این فرآیند را بررسی کنیم.
پرلیت چگونه ساخته میشود؟
مواد سفیدی که در خاکگلدان میبینید درواقع پاپکورن های اتشفشانی هستند. همانطور که بالاتر گفتیم این سنگها دارای مقداری آب هستند. وقتی با حرارت بالا مواجه میشوند پوسته رویی آنها نرم میشود. از طرفی همزمان آب داخل انها حسابی جوش میآید. بخار میشود و تمایل دارد راهی برای فرار پیدا کند. به محض اینکه سطح رویی نرم میشود بخار و آب داخل، با سرعت زیاد از ان خارج میشود و به اصطلاح میترکد. سپس به رنگ سفید در میآید. داخل کارخانه هم همین اتفاق می افتد. اول سنگ پرلیت را با دستگاه خرد میکنند. بعد آن را در معرض حرارت های 800 تا 900 درجه قرار میدهند. مواد حاصل، توپ های سفیدرنگ و سبکی هستند. همچنین منافذ زیادی داخل خودشان دارند. این توپ ها بسیار تمیز هستند و بر اثر حرارت، حسابی استریل شده هستند. همچنین وقتی که با خاک ترکیب میشوند بر اثر فشار خاک خرد نمیشوند و ظاهر خودشان را حفظ میکنند.
نحوه کار با آن چگونه است؟
باغبان های تازه کار تنها قسمت آبیاری گیاه را مورد توجه قرار میدهند. آنها فکر میکنند همه چیز را با آب میتوان حل کرد ولی اینطور نیست. گیاه به جز آب، به هوا هم نیاز دارد. همچنین بدون هوا هیچ موجودی نمیتواند زنده بماند. شاید بگویید گیاه که برگ دارد و از طریق آن میتواند تنفس بکند. لذا دیگر احتیاج به این همه بحث نیست. ولی چیزی که میخاهم بگویم شاید متعجبتان بکند. اگر گیاه فقط از طریق برگ تنفس میکند پس چرا گیاهایی که ریشه شان توسط آب غرق میشوند میمیرند؟ چرا گیاهانی که در خاک های خیس و فشرده کاشته میشوند بعد از یک مدت خشک میشوند؟ دلیلش واضح است. ریشه هم مثل برگ احتیاج به هوا دارد. لذا اگر هوا به آن نرسد میمیرد. این چیزیست که یک باغبان با تجربه خیلی خوب از آن آگاهی دارد. این دانه های سفید موجب تنفس ریشه گیاه میشوند. این همان چیزیست که مشکل هوارسانی ریشه را حل میکند. همچنین علت اینکه در خاک گلدان از آن استفاده شده نیز همین است. از طرفی هم آبهای اضافی میتوانند باعث خفه شدن ریشه بشوند. همچنین خیلی خوب این آبها را زهکشی کرده و آنها را عبور میدهد تا اکسیژن به ریشه برسد. در واقع خاک هنگام آبیاری فشرده میشود و هوای داخل ان به مرور خارج میشود. این دانه های سفید هم هوا را داخل خاک حفظ میکنند و هم آبهای اضافی را زهکشی میکنند تا باعث خفگی ریشه نشود.
پرلیت در باغچه ها چگونه استفاده میشود؟
پرلیت در باغها کاربرداهی مختلفی دارد. در باغچه های معمولی باغدار ها ان را به نسبت مساوی با پیت ماس و کوکوپیت و خاک مخلوط میکنند. پیت ماس و کوکوپیت خیلی خوب آب را ذخیره میکنند. و پرلیت خیلی خوب آب را زهکشی میکند. پس میتوان گفت مکمل هم هستند. برخی از باغبانها آن را روی سطح باغ پخش میکنند. به مرور وقتی خاک زمین شخم زده میشود، زیر و رو میشود. پرلیت هم با خاک مخلوط شده و کار خودش را میکند. همچنین برای رشد بذر و قلمه های جوان بسیار مفید میباشد. هنگام استفاده از آن باید مراقب باشید چون انتهای کیسه های پرلیت گرده و خاک وجود دارد. بهتر است که عینک و ماسک بزنید و قبل از استفاده، داخل کیسه آب بریزید تا خیس بخورد و گرد و غبارش زیاد پخش نشود.
کاربرد پرلیت:
- استفاده در صنعت کشاورزی.
- کاربرد در گلخانه ها و کشت هیدروپونیک.
- استفاده در صنعت ساختمان و بتن.
- مفید برای تصفیه آب. آب های آلوده را از میان مقدار زیادی پرلیت عبور میدهند و سپس آنرا پاکیزه نموده و در دسترس عموم قرار میدهند. .
از دلایل پر طرفدار بودن آن، ساختار آن است. این ماده بگونه ای است که همزمان میتواند آب و اکسیژن را درون خود نگهداری کند. لذا وقتی با خاک ترکیب میشود کمبود های خاک را جبران کرده و باعث افزایش سرعت رشد در گیاه میشود. یکی دیگر از دلایل آن پاکیزه بودن آن است. این دانه های سفید خالی از هرگونه آفت و میکروب است. بنابراین پوسیده نمیشود و طول عمر بالایی دارد.
پرلیت در کشت های هیدروپونیک
همانطور که گفتیم پرلیت ریشه ها را تحریک میکند. در بستر های بدون خاک یا هیدروپونیک منجر به تخلیه آبهای اضافی میشود. و اجازه نمیدهد گیاه غرق شود. پرلیت را در اینگونه گلخانه ها معمولا به نسبت 50-50 با ورمیکولیت مخلوط و استفاده میکنند. ورمیکولیت مساله ی ذخیره آب پرلیت را حل میکند. چون ذخیره کننده آب خوبیست و از طرفی هم پرلیت آبهای اضافی را خارج میکند. پس آب، هم خوب ذخیره شده، هم خوب زهکشی میشود.
انواع پرلیت
این افزودنی انواع مختلفی دارد که بسته به اندازه، به سه دسته تقسیم میشوند: درشت – متوسط – کوچک پرلیت دانه درشت پرلیت دانه درشت بالاترین میزان زهکشی آب را دارد. یعنی اگر روی آن آب ریخته شود به راحتی آب را از طرف دیگر عبور میدهد. از نظر دیگر قدرت هوادهی پرلیت داخل خاک خیلی بالاست و مخصوص گیاهایی هست که مقدار زیادی آبیاری نیاز دارند مانند ارکیده. همچنین از خفه شدن ریشه جلوگیری کرده و هوا را به ریشه میرساند. پرلیت متوسط دانه های این پرلیت از پرلیت دانه درشت کوچک تر هستند. پرلیت دانه ریز بهترین گزینه برای بذر و قلمه های نوزاد میباشد. همچنین میتوانید آن را روی سطح باغ پراکنده کنید. البته دقت داشته باشید که چون خیلی سبک است، هنگام آبیاری روی آب آمده و بهتر است که با خاک مخلوط شود تا توسط آب از زمین خارج نشود.
آیا پرلیت ارگانیک است؟
این موضوع را باید از دو جنبه مورد بررسی قرار داد. یکی از دیدگاه علم شیمی و یکی از دیدگاه کشاورزی. از دیدگاه شیمی به چیزهایی ارگانیک میگویند که داخل آنها کربن داشته باشد. ولی این پاپ کورن هیچ نوع کربنی داخلش ندارد. پس از نظر شیمی ارگانیک محسوب نمیشود. از دیدگاه کشاورزی به محصولاتی ارگانیک میگویند که در تولید آنها از هیچ چیز شیمیایی استفاده نشده باشد. بنابراین از نظر کشاورزی ارگانیک میباشد.
مزایا
* در هنگام آبیاری آبهای اضافه را عبور میدهد و از خفه شدن ریشه گیاه جلوگیری میکند. * به دلیل حفره های زیادی که دارد به راحتی اکسیژن را داخل خودش نگه میدارد. لذا موجب رسیدن اکسیژن به ریشه گیاه میشود. * در برابر فشار و وزن خاک خورد نمیشود و ظاهر خودش را حفظ میکند. * دارای ph خنثی میباشد و خواص اسیدی یا باز بودن ندارد. * هنگام تغییرات آب و هوا، آسیب کمتری به ریشه گیاه وارد میشود چون مثل عایق عمل میکند. * باعث سبک تر شدن وزن خاک باغچه میشود. * میتوان از آن در کشت های بدون خاک یا هیدروپونیک استفاده کرد. * میتوان از آن در صنعت ساختمانی استفاده کرد. * از نظر اقتصادی ارزان و به صرفه است. * تاثیر شیمیایی روی خاک و گیاه ندارد و ازنظر کشاورزی ارگانیک محسوب میشود. * چون سفید رنگ است، وقتی آفتاب به آن تابیده میشود نور را منعکس میکند و از تغییر دمای خاک جلوگیری میکند. * ساختار مولکولی شبیه به ساختار خاک دارد و از طبیعت گرفته شده است.
پرلیت در ساختمان سازی
* از پرلیت در بلوک های دیواره ها استفاده میشود. این کار هم موجب سبک سازی ساختمانها میشود و هم عایقی است در برابر گرما و صدا. * دانه های درشت تر پرلیت را با بتن مخلوط میکنند. این کار موجب سبک تر شدن وزن بتن و همچنین جلوگیری از هزینه های خرید سیمان میشود. زیرا هر اندازه که پرلیت استفاده نکنید به همان اندازه باید سیمان و ماسه مصرف کنید که هم هزینه بیشتری میخواهد و هم سقف شمارا سنگین تر میکند. * پرلیت را گاهی در تنور ها و ریخته گریها که دما در آنها بالاست استفاده میکنند. ابتدا آنرا با گچ سفید کاری مخلوط میکنند، چون از ترک خوردن گچ جلوگیری میکند. * پرلیت را معمولا اطراف لوله های آب و گاز میریزند و لوله را از میان آنها عبور میدهند. این کار سبب حفظ لوله ها میشود و در تابستان و زمستان به آنها آسیبی نمیرسد. بنابراین باعث کاهش دمای لوله های آب گرم نمیشود.
پرلیت در کارخانه های ذوب آهن
در کارگاههای ذوبآهن و دیگرفلزات برایآنکه از سردشدن سطحرویی موادمذاب جلوگیری کنند کیسهای از پرلیت رویآن پرتابمیکنند. کیسه بر اثر حرارت زیاد ذوب شده و پاره میشود. پرلیت های داخل کیسه روی سطح مواد پاشیده میشوند. اینماده بعلت خاصیت عایقبودن در برابر حرارت، از سرد شدن سطح رویی مواد مذاب جلوگیری میکند. پرلیت را معمولا با پیت ماس و کوکوپیت و خاک باغچه مخلوطکرده و در خاکگلدان استفاده میکنند. پرلیت طول عمر بالاتری نسبت به کوکوپیت و پیتماس دارد. همچنین هنگامی که با خاک مخلوط میشود اجازه نمیدهد خاک به هم بچسبد. پس اجازه نمیدهد عملا آبرسانی و هوادهی به ریشه قطع شود. پرلیت مواد معدنی و مغذی را داخل خود ذخیره کرده و اجازه نمیدهد در هنگام آبیاری این مواد شسته شده و از بستر کشت خارج شوند.
پرلیت از کجا می آید؟
ابتدا پرلیت استخراج شده را در دماهای بسیار بالا حرارت میدهند. همین کار باعث میشود مقدار آب موجود در دانه های پرلیت به سرعت بخار شود. پس دانههای پرلیت مانند پاپ کورن میترکند حجمشان بزرگتر میشود. پرلیتی که حاصل میشود وزن کمی دارد و مانند سنگی است که از پنبه ساخته شده باشد. در برخی استان های ایران نیز پرلیت یافت میشود که معروفترین آنها معدن های اطراف تبریز و خراسان و سیستان و بلوچستان میباشد.
آیا پرلیت همان پوکه معدنی است؟
در واقع پرلیت یک نوع پوکه معدنی است. با این تفاوت، که پرلیت را تحت شرایط خاصی حرارت میدهند. اما پوکه را مستقیما از معدن به بازار میاورند و میفروشند. یکی از تفاوت هایی که پرلیت با پوکه معدنی دارد در وزن آن است. پوکه معدنی سنگین تر است. عملکرد پرلیت و پوکه های معدنی مثل ورمیکولیت در هوارسانی مشابه است. تفاوتی که مواد معدنی با پرلیت دارد معمولا در خاصیت جذب و ذخیره آب میباشد. همانطور که گفتیم پرلیت خاصیت جذب و ذخیره سازی آب خوبی نداره. بخاطر همین در کنارش از پیت ماس، کوکوپیت، پوکه معدنی استفاده میکنند. لذا همزمان علاوه بر هوارسانی، آبرسانی هم صورت میگیرد. در واقع هرکدام مزایای خودش رل دارد. همچنین متخصصها توصیه میکنند که آنها را بصورت مخلوط شده و ترکیبی استفاده کنید.